آشنایی با آلزایمر؛ بیماری دوران پیری

در سال ۱۹۰۶ میلادى آلویس آلزایمر پزشک آلمانى پس از 20 سال تحقیق توانست تعریفى علمى از این بیمارى ارائه دهد. این بیمارى براى قدردانى از یک عمرتحقیق آلویس آلزایمر،«آلزایمر» نامیده شده است.
علت بیماری
بیماری آلزایمر به علت تغییراتی که در مغز بروز می کند، اتفاق می افتد. این تغییرات عبارتند از پایین آمدن سطح انتقال دهنده های عصبی یا پیام رسان های شیمیایی که به مغز کمک می کنند تا درست کار کند. اینکه چه چیزی باعث این کاهش می شود هنوز به صورت روشن مشخص نیست. مغز از میلیون ها سلول عصبى تشکیل شده است. هر دسته از این سلول هاى عصبى با هم تشکیل یک بخش را می دهند و هر بخش عهده دار یک مسؤلیت است. این سلول هاى عصبى براى بررسى و انتقال اطلاعات با یکدیگر و با بخش هاى دیگر در ارتباط هستند . این ارتباط به صورت جریان الکتریکى کوچکى است که از یک سلول به سلول بعدى انتقال پیدا می کند. اما چون این سلول ها به یکدیگر نچسبیده اند، بین آنها یک فضاى خالى کوچک وجوددارد.
این فضاى خالى کوچک توسط یک ماده شیمیایى مخصوص پر می ‌شود که انتقال جریان الکتریکى بین سلول ها را سریع تر و آسانتر می کند. این ماده شیمیایى مخصوص که « سروتونین » نام دارد، توسط خود مغز ترشح می شود. با بالا رفتن سن و پیر شدن سلول ها، ترشح این ماده شیمیایى یا سروتونین کاهش می یابد، بدین ترتیب ارتباط بین سلولى و انتقال اطلاعات دچار مشکل می شود.
این مشکل بیشتر از همه در بخش حافظه و خاطرات خود را نشان می دهد. در بیمارى آلزایمر ترشح سروتونین به شدت کاهش می یابد. اما این موضوع همیشه به علت پیر شدن سلول ها نیست. سکته مغزى که باعث از دست رفتن بخشى از سلول هاى مغز می شود یا شوک عاطفى پس از دست دادن عزیزان می توانند خطر ابتلا به آلزایمر افزایش دهند.

علائم بیماری

علائم شاخص آن از دست دادن حافظه، قضاوت، استدلال و تغییراتی در حالات و رفتار می باشد. آلزایمر با از دست دادن حافظه کوتاه مدت، فراموش کردن آدرس ها و اسم ها آغاز می شود و کم کم تا آنجا پیش می رود که فرد حتى راه بازگشت به خانه را فراموش می کند. بیمارى آلزایمر درمانى ندارد اما می توان از پیشرفت آن جلوگیرى کرد. این بیماری با از دست دادن قدرت حفظ اطلاعات به خصوص حافظه موقت در دوران پیری آغاز شده و به تدریج با از دست دادن قدرت تشخیص زمان، افسردگی، از دست دادن قدرت تکلم، گوشه گیری، همراه می گردد.

مراحل بیماری
مرحله اول: مرحله ای است که در آن اختلال حافظه به تدریج نمایان می شود. بیمار در این مرحله از عهده کارهای روزمره شخصی برمی آید. ولی اداره امور اجتماعی نظیر خرید و کارهای بانکی برای او دشوار است.
مرحله دوم: در این مرحله اختلال حافظه پیشرفت می کند و علائم روانی – رفتاری نظیر ترس، اضطراب، افسردگی، بی خوابی و بی قراری دیده می شود. بیمار قدرت تشخیص زمان و مکان را از دست می دهد و گویش او دچار اختلال می گردد. در این مقطع از بیماری، فرد قادر به مراقبتهای شخصی می باشد.
مرحله سوم: در این مقطع اختلال حافظه تا به آنجا پیشرفت می کند که بیمار حتی نامش را فراموش می کند، قدرت تکلم او تقریباً از بین رفته و عضلاتش سفت می شود، بلع غذا برای او مشکل شده و دیگر قادر نیست از بستر خارج شود.

عوامل مؤثر در ایجاد آلزایمر
عامل سن :مطالعات نشان داده ، میزان ابتلا به این بیماری برای تمامی سنین ۱ درصد، ولی برای افراد ۶۵ سال و بیشتر ۵ درصد است. این میزان پس از ۶۵ سالگی به ازای هر ۵ سال افزایش عمر، دو برابر می شود.
عامل ارث : 40 درصد از مبتلایان به آلزایمر از دخالت عوامل ارثی ، به این بیماری مبتلا گشته اند.
عواملی دیگر: از قبیل ضربه ها یا آسیب هایی که به جمجمه وارد می شود ، دیابت، عدم تحرک ، داشتن وزن اضافی، افزایش فشار خون و کلسترول، کشیدن سیگار در بروز و پیشرفت این بیماری نقش دارند. رژیم غذایی سرشار از کالری و چربی نیز ، احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را در افرادی که از لحاظ ژنتیکی مستعد هستند ، افزایش می دهد.

آثار مختلف بیماری آلزایمر در انسان
توانائیهای فکری:‌ این بیماری بر توانائیهای فردی مانند درک، فکر کردن، به خاطر سپردن و ارتباط برقرار کردن تاثیر می گذارد. قدرت تصمیم گیری کاهش می‌یابد، کارهای ساده که یک فرد طی سالها انجام می داده بتدریج ویا به کلی فراموش می‌شود، درابتدا خاطرات نزدیک و بعداً خاطرات گذشته محو می شوند و شخص در طی صحبت کردن دچار سر در گمی می‌شود. شخص توانائی پیدا کردن لغات مناسب برای ادامه یک مکالمه را از دست می‌دهد.
احساسات و حالات: بیمار کنترل بر احساسات و حالات خود را از دست می‌دهد. با پیشرفت بیماری ، شخص دیگر، دوستان و محله های آشنا را نمی‌شناسد.
رفتار:‌ تغییرات ایجاد شده در مغز باعث تغییرات در رفتار شخص نسبت به محیط خود می‌شود. این عکس العمل‌ها ممکن است با رفتارهای معمول شخص تفاوت داشته باشد. واکنش‌هابی از این دست شامل ترک منزل، تکرار کارها یا کلمات، پنهان کردن اموال شخصی ،رفتار خشن، پرخاشگری، بیقراری و یا رفتار ناشایست جنسی در فرد مشاهده می‌شوند.
توانائیهای جسمی:‌ پیشرفت بیماری به تدریج باعث ضعف قوای جسمانی می‌شود. این تغییرات بر روند کارهای روزانه شخص مانند خوردن، حمام کردن و لباس پوشیدن اثرات سوء داشته و شخص به تنهایی قادر به انجام آنها نخواهد بود.

کارهایی برای پیشگیری از آلزایمر مفید هستند:
1- مصرف چربی‌های اشباع‌شده و ترانس را کم کنید.
2- مصرف دائمی سبزی‌ها، حبوبات، میوه‌ها و آجیل ها.
3- دریافت روزانه حدود 5 میلی‌گرم ویتامین E و حدود 2/4 میکروگرم مکمل ویتامین B12 .
5-اجتناب از پخت‌وپز با ظرف‌های آلومینیومی (اگرچه نقش آلومینیوم در عملکرد مغز هنوز تحت بررسی است، اطلاعات اولیه نشان می‌دهد که آلومینیوم ممکن است باعث مشکلات شناختی شود(
6- چند روز در هفته به مدت حداقل 40 دقیقه سریع پیاده‌روی کنید.
7- ترک سیگار.
8- کنترل فشار خون.
9-انجام فعالیت های ذهنی و مغزی مانند یادگیری زبان خارجی و یا حل جدول لغات و اعداد و ...